فلز روی با نماد شیمیایی Zn جز عناصر مهم و کاربردی میان فلزات محسوب میشود. این فلز شکننده با رنگ ترکیبی نقره‌ای و آبی، مشابه اولین فلز هم گروه خود یعنی عنصر منیزیم است.
این فلز پرکاربرد غالبا در سنگ معدن اسفالریت یافت میشود. لازم است بگوییم که بیست و چهارمین فراوانی روی پوسته زمین، متعلق به فلز روی است. سنگ معدن فلز روی، غالبا در کشورهایی چون استرالیا، ایالات متحده آمریکا و کشورهای آسیایی یافت میشود.
از ویژگی های فلز روی میتوان به شکل‌پذیری، الکتروشیمیایی بودن، نقطه ذوب پایین، مقاومت در برابر خوردگی، سیالیت، سختی و استحکام خوب، امکان تولید آلیاژهای گوناگون و… اشاره نمود. که تمام این ویژگی‌ها کاربرد فلز روی را افزایش می‌دهند.
فلز روی چیست؟
روی یکی از فلزات کاربردی در صنایع مختلف است که به صورت طبیعی در زمین وجود دارد و به عنوان یک فلز سخت، براق و نسبتاً مقاوم در برابر خوردگی شناخته میشود. سختی روی خالص نسبتا پایین است اما آلیاژهای فلز روی از مقاومت نسبتا بالایی برخوردارند.
فلز روی در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله صنایع باتری، رنگ‌ها، آلیاژها و پوشش‌های محافظ. همچنین، روی به عنوان یک عنصر مهم در بیولوژی نقش دارد و در برخی فرآورده‌های غذایی نیز استفاده میشود.
اغلب ما روی را با نام لاتین آن یعنی زینک می‌شناسیم که به عنوان مکمل‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما فارق از خواص درمانی روی، کاربرد فلز روی در صنایع نیز بسیار گسترده است.
فلز روی چگونه تولید میشود؟
در مراحل نخست ابتدا خاکها و سنگ‌های معدنی حاوی روی مثل اسفالریت خرد و شکسته میشوند. اگر این سنگها حاوی سرب باشند ابتدا باید سرب زدایی شوند. سپس این مواد در مخازن استیل با سولفوریک اسید و آب، لیچینگ میشوند.
طی فرآیندهای شیمیایی مختلف، سولفات روی به دست میآید، سپس این فلز به آرامی با اسیدها واکنش میدهد. فلزاتی چون نیکل، کادمیوم، کبالت، آهن و … نیز در این محلول ایجاد شده حضور خواهند داشت.
در نتیجه قبل از عملیات الکترولیز ابتدا باید یون‌های مزاحم دور شوند. وقتی عملیات جداسازی یون‌ها صورت گرفت وارد مرحله جداسازی فلز روی خواهیم شد.
فلز روی یکی از چهار عنصر اصلی و مورد نیاز بشر است. این عنصر پس از آهن، آلومینیوم و فلز مس، بیشترین کاربرد را در صنایع تولیدی و صنعتی دارد. از این رو با بررسی کاربردهای فلز روی از اهمیت آن آگاهی پیدا خواهید کرد.
کاربرد فلز روی در صنایع امروزی چیست؟
در یک توضیح کلی میتوان گفت که از فلز روی در موارد صنعتی و بیولوژیکی استفاده‌های بسیار گسترده‌ای میشود. آلیاژهای روی که رایج‌ترین آن فلز برنج است، بیانگر کاربرد ویژه و قابل توجه روی (Zn) هستند.
در ادامه 8 کاربرد فلز روی که بیشترین تاثیر را در زندگی انسان‌ها دارند بررسی خواهیم کرد:
استفاده از فلز روی در گالوانیزه فولاد
همانطور که میدانید گالوانیزه‌سازی فولاد جهت افزایش مقاومت آن انجام میشود. با گالوانیزه کردن فولاد مقاومت آن در برابر بسیاری از عوامل محیطی از جمله رطوبت، هوا و… بیشتر میگردد.
در گالوانیزه کردن میلگردها و مقاطع فولادی از لایه‌ی بسیار نازک فلز روی کمک گرفته میشود. با انجام این عملیات فولاد در برابر زنگ زدگی و خوردگی گالوانیک به خوبی محافظت میشود.
افزایش استحکام فلزات با یک لایه روی (Zn)
در تولید تیرهای توزیع برق، ریل‌های اطراف بزرگراه‌ها و لوله‌های آب فرآیند گالوانیزه کاری عمومی فلزات انجام میشود تا که تا این فلزات به خوبی مقاوم سازی شوند. برای مقاوم سازی اشیاء کوچکتر مثل میخ و پیچ نیز از فلز روی کمک گرفته میشود.
مقاوم سازی توسط فلز روی به همین موارد خلاصه نمیشود بلکه در مقیاس‌های بزرگتر نیز از این فلز کمک گرفته میشود. مثلا برای محافظت و افزایش مقاومت پل‌ها، نیز از فلز روی استفاده میکنند.
گالوانیزه شدن فلزات فولادی توسط روی (Zn)، برای ساخت و تهیه‌ی بدنه خودرو، لوازم الکتریکی مثل یخچال، ماشین لباسشویی و ظرفشویی و… لازم است و مقاومت آنها را بسیار بالا میبرد. پس از فلز روی در صنعت خودروسازی نیز استفاده میشود.
خاصیت آلیاژی فلز روی
فلز روی در تولید آلیاژهای کاربردی مانند فلز برنج کاربرد دارد؛ درواقع با استفاده از روی (Zn) آلیاژهای مهمی تولید میشوند که پرکاربردترین آن آلیاژ برنج است.
فلز برنج میتواند حاوی مقادیر مشخصی فلز روی باشد. همچنین با با تغییر در مقدار روی و مس، فلز و ورق برنج ویژگی‌های متمایزی پیدا میکند.
استفاده از فلز روی در صنعت ساختمان‌سازی
یکی از مهم‌ترین کاربردهای فلز روی، استفاده از آن در صنعت ساخت و ساز است. البته معمولا از آلیاژهای روی استفاده میشود.
در صنعت ساخت و ساز از روی و آلیاژ برنج استفاده‌های زیادی میکنند. به علت زیبایی و استحکام فلز برنج از آن در تولید دکوراسیون‌های داخلی نیز استفاده میشود.
به‌علاوه از برنج در ساخت ساز‌های موسیقی، تهیه و تولید لوازم زیبای برنجی، ساخت زیورآلات برنجی و … نیز استفاده میشود.
کاربرد آلیاژ روی در صنعت ریخته‌گری
استفاده از فلز آلومینیوم و روی نیز مشهود است. از این رو شاهد طیف بسیار زیادی از انواع محصولات اسباب بازی و قطعات خودرو هستیم. کاربرد روی در ریخته‌گری تحت فشار همراه با عنصر پرکاربرد آلومینیوم از گذشته تاکنون رواج داشته‌است.
خواص فلز روی برای بدن
جالب است بدانید که وجود مقدار مشخصی از فلز روی برای حیات و سلامت بدن لازم است، از این رو بدن باید مقادیر مورد نیاز خود را جذب کند.
این عنصر مهم در رشد سلولی و تقسیم های میوز و میتوز، بالا رفتن سطح سیستم ایمنی، بهبود رشد مو و سلامت پوست، تسریع در بهبود زخم‌ها، افزایش سطح بینایی و … نقش موثری دارد. با کاهش زینک Zn در بدن اختلالات زیادی ایجاد میشود.
برای کمبود روی چه بخوریم؟
برای جبران روی مورد نیاز در بدن خود می‌توانید علاوه بر مکمل‌های دارویی از مواد غذایی طبیعی مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ، جوانه گندم و… استفاده کنید. همچنین استفاده از زیورآلات برنجی نیز خواص فلز برنج که وجه اشتراک زیادی با روی دارد را برای سلامت بدن شما به همراه دارد.
کاربرد فلز روی در صنعت لاستیک سازی
یک مورد دیگر از کاربرد فلز روی، به تولید اکسید روی مربوط میشود. این اکسید، غالبا در صنعت لاستیک‌سازی (تهیه انواع لاستیک‌ها) و پمادهای محافظت از پوست یا همان زینک اکساید به‌کار گرفته میشود.
کاربرد روی در کشاورزی
وجود مقادیر مشخص و لازم از فلز روی در خاک موجب رشد و سلامت گیاهان میشود. کمبود روی در خاکهایی که pH بالایی دارند شایع است، این موضوع رشد گیاهان را دچار اختلال میکند. پس وجود فلز روی در رشد گیاهان و محصولات کشاورزی بسیار حیاتی و لازم خواهد بود.
سوالات متداول
فلز روی از کجا تهیه کنیم؟
فلز روی معمولا به‌صورت آلیاژهای روی خرید و فروش میشود اما فلز خالص روی نیز در بازار فلزات قابل خرید است. جهت کسب اطلاعات بیشتر از نحوه خرید فلز روی، با کارشناسان ما در بازارفلز همراه باشید.
قیمت فلز روی چقدر است؟
قیمت جهانی روی و تمام فلزات به‌صورت لحظه‌ای درحال تغییر است، همچنین عوامل مختلفی مانند کیفیت، درصد خلوص و ظرافت فلز روی، در قیمت آن موثر است.
مهم‌ترین کاربرد فلز روی چیست؟
یکی از ویژگی های فلز روی، استحکام بسیار بالای آن است، به همین دلیل در صنایع مختلفی جهت افزایش استحکام سایر فلزات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جمع بندی
فلز نقره‌ای رنگ و شکننده روی با داشتن خواص منحصربه‌فرد خود به خوبی با اسیدها واکنش میدهد. با کمک فرآیندهای شیمیایی مختلف فلز روی خالص به دست میآید. همچنین این فلز به خوبی لایه‌ی محافظتی برای سایر فلزات ایجاد میکند و نقش فلز قربانی را دارد.
به‌طور کلی کاربرد فلز روی بیشتر به دلیل استحکام بسیار بالای آن است. از همین رو در گالوانیزه کردن فولاد نقش بسیار مهمی را ایفا میکند.
بیشتر بخوانید:
