فلز سرب یک فلز درخشان مایل به آبی است. این فلز بسیار نرم، انعطاف پذیر و رسانای نسبتا ضعیف است. در برابر خوردگی بسیار مقاوم است اما در معرض هوا لکه دار می‌شود. فلز سرب فوق العاده کاربردی است، اما برای انسان نیز سمی است. در حقیقت، اگر نیازی به نگرانی در مورد تنفس آن در هوا و گرد و غبار و یا مصرف ذرات آن نداشتیم، سرب به دلیل خاصیت بسیار سازگار با صنعت ، مانند قابلیت انعطاف پذیری عالی و مقاومت در برابر خوردگی، مورد استفاده گسترده تری قرار می‌گرفت.
در طول تاریخ – پیش از آنکه پیشرفت‌های علمی قرن بیستم سمی بودن بالقوه فلز سرب را نشان دهد – به طور گسترده در محصولات مختلفی از جمله لوازم آرایشی، رنگ، لحیم کاری، لوله و بنزین مورد استفاده قرار می‌گرفت. خاصیت خاص سرب، یعنی خاصیت انعطاف پذیری و مقاومت آن در برابر خوردگی و نشت‌های کوچک، آن را به عنوان ماده‌ای مناسب برای ساخت لوله های آب تبدیل می‌کند. حتی رومیان باستان لوله‌های آب خود را از سرب می‌ساختند و برخی معتقدند مسمومیت با سرب، حداقل تا حدی، به سقوط امپراتوری روم منجر شده است.
فلز سرب در کجا پیدا می‌شود؟
فلز سرب یک عنصر طبیعی است که در مقادیر کمی در پوسته زمین یافت می‌شود. در حالی که کاربردهای مفیدی دارد، اما می‌تواند برای انسان و حیوانات سمی باشد و باعث ایجاد اثرات مضر و منفی بر سلامتی شود. فلز سرب را می‌توان در هر قسمت محیط زیست – هوا، خاک، آب و حتی در داخل خانه‌های خود یافت. بخش عمده‌ای از مواجهه انسان با این فلز ناشی از فعالیت‌های انسانی از جمله استفاده از سوخت‌های فسیلی چون استفاده از بنزین دارای سرب در گذشته، برخی از انواع تاسیسات صنعتی و استفاده از رنگ بر پایه سرب در گذشته در خانه‌ها است. ترکیبات دارای فلز سرب در طیف گسترده‌ای از محصولات موجود در داخل و اطراف خانه‌ها، از جمله رنگ، سرامیک، لوله و مواد لوله کشی، لحیم کاری، بنزین، باتری، مهمات و لوازم آرایشی استفاده شده است.
فلز سرب ممکن است از این مصارف گذشته و فعلی وارد محیط زیست شود. همچنین می‌توان از طریق منابع صنعتی و اماکن آلوده مانند کارخانه‌های ذوب سرب سابق، سرب را به محیط زیست منتقل کرد. در حالی که سطح طبیعی سرب در خاک بین ۵۰ تا ۴۰۰ قطعه در میلیون است، فعالیت‌های معدنی، ذوب و پالایش منجر به افزایش قابل توجه سطح فلز سرب در محیط زیست به ویژه در نزدیکی محل‌های معدن و ذوب آهن شده است.
هنگامی که فلز سرب از طریق منابع صنعتی یا هواپیماهای با موتور احتراق به هوا رها می‌شود، ممکن است مسافت‌های طولانی را قبل از استقرار به زمین، جایی که معمولا به ذرات خاک می‌چسبد، طی کند. بسته به نوع ترکیب سرب و خصوصیات خاک ممکن است سرب از خاک به آب‌های زیرزمینی منتقل شود.
فلز سرب در طبیعت
فلز سرب فلزی کاملا درخشان و مایل به آبی است که تنها حدود ۰.۰۰۱۳ درصد پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. این مورد بسیار نادر محسوب نمی‌شود، زیرا نسبتا گسترده است و استخراج آن آسان است. فلز سرب به طور معمول در مقادیر بسیار کمی در سنگ معدن‌هایی نظیر گالن، آنگلزیت و سرویسیت وجود دارد..
نماد شیمیایی فلز سرب Pb است، که از کلمه لاتین plumbum گرفته شده است، به معنای “کارخانه آب” است که به دوران باستان اشاره می‌کند. زمانی که این فلز به طور گسترده در ساخت لوله‌های آب مورد استفاده قرار می‌گرفت. اگرچه ۲۷ ایزوتوپ سرب وجود دارد، تنها چهار مورد پایدار در نظر گرفته می‌شوند.
فلز مس ، کاربردها و مصارف آن در زندگی و صنعت ما
کاربرد فلز سرب
اگرچه امروزه از فلز سرب در بسیاری از کاربردهای قبلی استفاده نمی‌شود، این فلز غیر خورنده در واقع در محصولاتی که مواد بسیار اسیدی را نگه می دارند، بسیار مفید است. به عنوان مثال، از سرب برای ساخت مخازن که مایعات خورنده مانند سولفوریک اسید دارند، استفاده می شود. همچنین از آنها برای ساخت باتری‌های اسید سرب استفاده می‌شود، مانند نمونه‌هایی که امروزه در خودروها وجود دارد.
سرب به دلیل چگالی کم و توانایی جذب لرزش، محافظ بسیار خوبی را در برابر انواع مختلف پرتوهای مضر مانند موارد موجود در دستگاه های اشعه ایکس و راکتورهای هسته‌ای است. از فلز سرب هنوز هم در ساخت برخی از گلوله‌ها و مهمات استفاده می‌شود. اما با توجه به سمی بودن این فلز توصیه می‌شود که از آنها دیگر برای ساخت بنزین و محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده نشود.
مصارف تجاری فلز سرب
مصارف تجاری فلز سرب در ساخت باتری‌های سرب اسیدی خودروها است. این ماده در مهمات (شلیک و گلوله) و به عنوان ترکیب سازنده لحیم، آلیاژهای بلبرینگ، آلیاژهای قابل جابجایی و پیست استفاده می‌شود. در ماشین آلات سنگین و صنعتی، از ورق‌ها و سایر قطعات ساخته شده از ترکیبات سرب ممکن است برای کم شدن صدا و لرزش استفاده شود. از آنجا که سرب به طور موثر تابش الکترومغناطیسی طول موج کوتاه را جذب می‌کند، از آن به عنوان محافظ در اطراف راکتورهای هسته‌ای، شتاب دهنده ذرات، تجهیزات اشعه ایکس و ظروف مورد استفاده برای حمل و ذخیره مواد رادیواکتیو استفاده می‌شود.
ظروف شیشه‌ای با کیفیت بالا (کریستال سرب) حاوی حداکثر ۳۰ درصد Litharge (اکسید سرب آلفا) است که باعث افزایش ضریب شکست، درخشش، استحکام و تاب آوری شیشه می‌شود. Litharge (اکسید سرب آلفا) همچنین به عنوان یک خشک کن در لاک‌ها و ساخت پلمپ سدیم مورد استفاده قرار می‌گیرد که برای از بین بردن تریول‌های بد بو (خانواده‌ای از ترکیبات آلی حاوی گوگرد) از بنزین استفاده می‌شود.
سرب خشک چیست و چه کاربردی دارد؟
سرب خشک آلیاژی از سرب و آنتیموان است که برای ساخت باتری‌های سرب اسیدی خودروها کاربرد دارد.
آلیاژ چیست؟ ویژگی ها و کاربرد آلیاژ و معرفی انواع آلیاژ
چه کسانی در تماس با فلز سرب بیشتر آسیب پذیر هستند؟
تماس با فلز سرب به ویژه برای کودکان و زنان باردار خطرناک است. کودکان به دلیل اینکه بدن آنها در حال رشد است، نسبت به بزرگسالان سرب بیشتری جذب می‌کنند و مغز و سیستم عصبی آنها نسبت به اثرات مخرب سرب حساس‌تر است. بزرگسالان به ویژه زنان باردار ممکن است در اثر خوردن و آشامیدن مواد غذایی یا آب حاوی سرب یا از ظروف یا لیوان‌های حاوی سرب در معرض آسیب دیدن از تماس با فلز سرب قرار گیرند. آنها همچنین ممکن است با گذراندن وقت در مناطقی که رنگ آنجا پایه سرب ساخته شده است، سرب را تنفس کنند و به بدن خود آسیب برسانند.
