فلز سرب چیست و چه کاربردی دارد؟ | مهم‌ترین ویژگی های سرب

فلز سرب یک فلز درخشان با کاربردهای فراوان است. این فلز بسیار نرم، انعطاف پذیر و رسانای نسبتا ضعیف است، همچنین در برابر خوردگی بسیار مقاوم است.

با وجود اینکه کاربرد فلز سرب در زندگی روزمره ما و صنایع مختلف موثر است، تقریبا به همان میزان نیز برای انسان نیز سمی است.

درواقع اگر تاثیرات منفی سرب برای تنفس هوا و گرد و غبار یا مصرف ذرات آن را در نظر نگیریم، سرب به دلیل خاصیت بسیار سازگار با صنعت ، مانند قابلیت انعطاف پذیری عالی و مقاومت در برابر خوردگی، مورد استفاده گسترده تری قرار می‌گرفت.

در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا به بررسی کاربرد سرب و اهمیت استفاده از آن بپردازیم.

اهمیت فلز سرب از گذشته تاکنون

یکی از فلزات موثر در بازار خرید و فروش فلزات، سرب است که از زمان‌های قدیم تا دنیای مدرن کاربردی بوده و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در طول تاریخ، پیش از آنکه پیشرفت‌های علمی در قرن بیستم، سمی بودن فلز سرب را نشان دهند، به‌طور گسترده در محصولات مختلفی از جمله لوازم آرایشی، رنگ، لحیم کاری، لوله و بنزین مورد استفاده قرار می‌گرفت.

مهم‌ترین ویژگی سرب، یعنی خاصیت انعطاف پذیری و مقاومت آن در برابر خوردگی و نشت‌های کوچک، آن را به عنوان ماده‌ای مناسب برای ساخت لوله های آب تبدیل می‌کند.

جالب است بدانید حتی رومیان باستان نیز لوله‌های آب خود را از سرب می‌ساختند، به همین دلیل برخی معتقدند مسمومیت با سرب، تا حدودی به سقوط امپراتوری روم منجر شده است.

فلز سرب در کجا پیدا می‌شود؟

فلز سرب یک عنصر طبیعی است که در مقادیر کمی در پوسته زمین یافت می‌شود. در حالی که کاربردهای مفیدی دارد، اما می‌تواند برای انسان و حیوانات سمی باشد و باعث ایجاد اثرات مضر و منفی بر سلامتی شود.

سرب را می‌توان در هر قسمت محیط زیست ازجمله هوا، خاک، آب و حتی در داخل خانه‌های خود یافت.

بخش عمده‌ای از مواجه شدن انسان با سرب، ناشی از فعالیت‌های انسانی از جمله استفاده از سوخت‌های فسیلی است. ترکیبات دارای فلز سرب در طیف گسترده‌ای از محصولات موجود در داخل و اطراف خانه‌ها، از جمله رنگ، سرامیک، لوله و مواد لوله کشی، لحیم کاری، بنزین، باتری، مهمات و لوازم آرایشی استفاده شده است.

سرب ممکن است از این مصارف گذشته و وارد محیط زیست شود. همچنین می‌توان از طریق منابع صنعتی و اماکن آلوده مانند کارخانه‌های ذوب سابق، سرب را به محیط زیست منتقل کرد.

در حالی که سطح طبیعی سرب در خاک بین 50 تا 400 قطعه در میلیون است، فعالیت‌های معدنی، ذوب و پالایش منجر به افزایش سطح فلز سرب در محیط زیست به ویژه در نزدیکی محل‌های معدن و ذوب آهن شده است.

فلز سرب چیست و چه کاربردی کاربردی دارد؟

فلز سرب فلزی کاملا درخشان و مایل به آبی است که تنها حدود 0.0013 درصد پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. این مورد کمیاب نیست، زیرا منابع آن نسبتا گسترده و استخراج آن آسان است. سرب به طور معمول در مقادیر بسیار کمی در سنگ معدن‌هایی نظیر گالن، آنگلزیت و سرویسیت وجود دارد.

نماد شیمیایی فلز سرب Pb است، که از کلمه لاتین plumbum گرفته شده است، به معنای “کارخانه آب” است که به دوران باستان اشاره می‌کند. زمانی که این فلز به طور گسترده در ساخت لوله‌های آب مورد استفاده قرار می‌گرفت.

کاربرد فلز سرب در زندگی روزمره

اگرچه امروزه کاربرد فلز سرب مشابه گذشته مورد استقبال قرار نمی‌گیرد؛ اما این فلز همچنان در برخی صنایع و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه برخی از مهم‌ترین کاربردهای سرب را مورد بررسی قرار داده‌ایم:

کاربرد سرب در ساختمان و صنایع ساخت و ساز

کاربرد سرب در ساختمان مربوط با تولید شیشه، ساخت پوشش‌های محافظ و لوله‌های سربی می‌شود؛ به عبارتی صنعت ساختمان‌سازی به استفاده از فلز سرب نیاز دارد.

کاربرد سرب در ساخت محصولات

همان‌طور که در بخش قبلی اشاره کردیم، محصولاتی مانند شیشه، لوله سربی، مخازن و محصولات مختلفی وجود دارند که با استفاده از سرب تولید می‌شوند. به عنوان مثال این فلز غیر خورنده در نگهداری محصولات اسیدی بسیار مفید است. همچنین از سرب برای ساخت مخازنی كه مایعات خورنده مانند سولفوریک اسید دارند نیز استفاده می‌شود.

علاوه بر موارد بالا، از این فلز برای ساخت باتری‌های اسید سرب استفاده می‌شود، مانند نمونه‌هایی که امروزه در خودروها وجود دارد.

فلز سرب محافظی قدرتمند در مقابل پرتوهای مضر

سرب به دلیل چگالی کم و توانایی جذب لرزش، محافظ بسیار خوبی در برابر انواع مختلف پرتوهای مضر مانند موارد موجود در دستگاه های اشعه ایکس و راکتورهای هسته‌ای است.

کاربرد سرب در ساخت سلاح

از فلز سرب در ساخت برخی از گلوله‌ها و مهمات استفاده می‌شود. همچنین در گذشته تولید بنزین و لوازم آرایشی نیز به کمک این فلز صورت می‌گرفت، اما با توجه به سمی بودن این فلز بهتر است دیگر برای ساخت بنزین و محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده ‌نشود.

مصارف تجاری فلز سرب (خلاصه‌ای از کاربردهای سرب)

مصارف تجاری فلز سرب در ساخت باتری‌های سرب اسیدی خودروها است. همچنین این ماده در مهمات (شلیک و گلوله) و به عنوان ترکیب سازنده لحیم، آلیاژهای بلبرینگ، آلیاژهای قابل جابجایی و پیست استفاده می‌شود.

در ماشین آلات سنگین و صنعتی و کاهش صدا و لرزش آن‌‌ها، از سرب برای ساخت قطعات و ورق‌های مختلف آن استفاده می‌شود.

از آنجا که سرب به طور موثر تابش الکترومغناطیسی طول موج کوتاه را جذب می‌کند، از آن به عنوان محافظ در اطراف راکتورهای هسته‌ای، شتاب دهنده ذرات، تجهیزات اشعه ایکس و ظروف مورد استفاده برای حمل و ذخیره مواد رادیواکتیو استفاده می‌شود.

چه کسانی در تماس با فلز سرب بیشتر آسیب پذیر هستند؟

تماس با سرب به ویژه برای کودکان و زنان باردار خطرناک است. کودکان به دلیل اینکه بدن آنها در حال رشد است، نسبت به بزرگسالان سرب بیشتری جذب می‌کنند و مغز و سیستم عصبی آنها نسبت به اثرات مخرب سرب حساس‌تر است.

بزرگسالان به ویژه زنان باردار ممکن است در اثر خوردن و آشامیدن مواد غذایی یا آب حاوی سرب یا از ظروف یا لیوان‌های حاوی سرب در معرض آسیب دیدن از تماس با فلز سرب قرار گیرند.

ظروف شیشه‌ای یا کریستال سرب

ظروف شیشه‌ای با کیفیت بالا (کریستال سرب) حاوی حداکثر 30 درصد Litharge (اکسید سرب آلفا) هستند که باعث افزایش ضریب شکست، درخشش، استحکام و تاب آوری شیشه می‌شود. همچنین به عنوان یک خشک کن در لاک‌ها و ساخت پلمپ سدیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویژگی های سرب

سمی بودن یکی از ویژگی های سرب محسوب می‌شود اما این فلز از خواص دیگری نیز برخوردار است. درواقع ویژگی های سرب باعث افزایش کارایی این محصول محسوب می‌شوند. برخی از مهم‌ترین ویژگی های فلز سرب عبارتند از:

• فلز سرب بسیار نرم است.
• با وجود نرمی بسیار بالا، وزن این فلز بسیار سنگین است.
• سرب بسیار مقاوم و چکش‌خوار است.
• چگالی کم و خاصیب جذب لرزش دیگر ویژگی های سرب هستند.

سوالات متداول

بیشتر بخوانید:

• کاربرد شمش قلع و آلیاژهای آن
• ویژگی های فلز قلع و تاثیر آن در زندگی انسان
• فرآیند تولید فلزات و اهمیت آن در بازار مربوطه